بررسی ساختاری و علمی کتاب نبراس الهدی فی شرح قطرالندی
اثر علامه شیخ عبدالرحمن خالدی
ابراهیم زارعی فر، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی- واحد فسا
چکیده
علامه شیخ عبدالرحمن خالدی از فارسی زبانانی است که علاوه بر زبان فارسی، نه تنها زبان عربی را به خوبی می دانست وبیشتر آثار او به این زبان نگارش یافته است بلکه کتاب هایی در دستور زبان عربی نیز به رشته تحریر در آورده است.کتاب نبراس الهدی یکی از آثار نحوی اوست که به شرح کتاب قطر الندی و بل الصدی تصنیف ابن هشام انصاری می پردازد. بررسی این گونه آثار می تواند ضمن بیان بهتر دستور زبان عربی به فارسی زبانان، با شناساندن این آثار به عرب زبانان گوشه ای از فرهنگ ایران نیز به آن ها بنمایاند.
با وجود دقیق و تحقیقی بودن، این کتاب هنوز مورد نقد و بررسی قرار نگرفته است. بنابراین پژوهش حاضر، این کتاب را هم از لحاظ ساختار متن و هم از جنبه علمی آن به روش مطالعه و نقد، مورد بررسی قرار داده است. نخست بررسی ساختار زبانی کتاب که نویسنده با چیره دستی تمام از مهارت های مختلف زبانی و ادبی بهره برده علاوه بر استفاده از صنایع بدیعی مختلف و مثَل به استطرادهای کلامی نیز پرداخته است. دوم بررسی علمیت کتاب است که نویسنده همیشه ابتدا به توجیه آرا و عبارت های متن و شرح های کتاب می پردازد و در صورتی که قابل توجیه نباشد با احترام کامل به صاحب رای، آن را تصحیح و تصویب می کند. از دیگر ویژگی های این نویسنده در این کتاب دقت در فهم و وجه تسمیه اصطلاحات نحوی است. نویسنده که خود فارسی زبان است با چیره دستی در نگارش متن، توانسته است توانمندی زبانی و نگارشی خود را در کنار تسلط بر موضوع و اطلاع کامل از دیگر آثار نحوی به نمایش بگذارد.
واژگان کلیدی: علامه خالدی، نبراس الهدی، صنایع بدیعی، استطراد کلامی، علمیت کتاب