چکیده
زکات یکی از مصداقهای آشکار حقوق مالی است که قرآن کریم به شیوه های مختلف به آن پرداخته است.خداوند در سورهی مزمل ضمن آیهی ۲۰ می فرماید: «.. وَ أَقِیمُواْ الصَّلَوهَ وَ ءَاتُواْ الزَّکَوهَ …» در این آیه به مسلمانان دستور می دهد تا زکات اموال خود را پرداخت کنند. و در سوره توبه آیه ی ۱۰۳ می فرماید: «خذ من اموالهم صدقه..» و در این آیه به پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) دستور می دهد تا قسمتی از اموال مسلمانان را به عنوان صدقه دریافت کند.
در این آیه ها فرمان صادره با لفظ امر، دلالت بر واجب بودن زکات دارد. که مسئولیت آن، گذشته از مسئولیت فردی شخص در جامعه، به عهدهی ولی امر و دولت اسلامی میباشد.
در زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و زمانهای نزدیک به آن بیش ترین ثروت مردم، شتر، گاو، گوسفند، غلات چهارگانه، کالاهای تجاری، طلا و نقره بوده است. بدین خاطر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) زکات این اموال را واجب نمود.
ولی امروزه این گونه نیست؛ بلکه پروارهای دامی، باغهای میوه، کارخانه جات، شرکتها، مستغلاّت، سهام و اوراق بهادار، از منابع ثروت به حساب میآیند. و بنابر قول مشهور فقهای مذاهب خمسه هیچ یک از آنها جزو موارد زکات نیستند.
دراین صورت ممکن نیست نیازهای مستحقین زکات برآورده شود، اما با مراجعه به آیات و احادیث زکات که غالبا دلالت عام دارند، پی میبریم که تمامی اموال صرف نظر از نوع آن میتواند مشمول زکات گردد.
واژگان کلیدی: زکات، صدقه، خمس، نصاب.
استاد راهنما: دکتر ناصر مریوانی
نگارش: اسحاق محمدی